رونمایی از چهار دستاورد فناورانه مؤسسه پژوهشی علوم و صنایع غذایی

به گزارش اداره کل روابط عمومی وزارت علوم به نقل از مؤسسه پژوهشی علوم و صنایع غذایی، دکتر قدیر رجب زاده رئیس مؤسسه پژوهشی علوم و صنایع غذایی در این خصوص گفت: کیت‌ها و حسگرهای تضمین کیفیت مواد غذایی در آینده می‌تواند جایگزین درج تاریخ مصرف بر روی محصولات غذایی شود.

وی افزود: استفاده از این حسگرها تأمین کننده ایمنی مواد غذایی برای حمایت از حقوق مصرف کننده از طریق دسترسی به اطلاعات کافی در مورد کیفیت محصولات غذایی و اطمینان از سلامت و ایمنی آنها است.

دکتررجب زاده گفت: پایش کیفیت مواد غذایی در مراحل انبارداری، حمل و نقل، توزیع و مصرف با استفاده از این حسگرها میسر بوده و استفاده از آنها باعث بهبود کیفیت محصول در زنجیره توزیع خواهد شد.

وی افزود: مؤسسه پژوهشی علوم و صنایع غذایی برای انجام رسالت ملی در زمینه سلامت غذا، طراحی حسگرهای مورد استفاده در صنایع غذایی را به عنوان یکی از راهبردهای اصلی برنامه ۵ ساله دوم در نظر گرفته است.

دکتر بهاره عماد زاده، مجری طرح پژوهشی طراحی و ساخت نانوالیاف حساس به حرارت به عنوان نشانگر تازگی محصول غذایی در خصوص مشخصات این دستاورد پژوهشی بیان کرد: تأثیر دما بر کیفیت و سلامت محصولات غذایی، داروها و ترکیبات بیولوژیکی بر کسی پوشیده نیست. به منظور پایش، ضبط و بیان تجمعی تأثیر کلی دما از تولید کننده تا مصرف کننده، شناساگرهای دما - زمان که به اختصار TTI خوانده می‌شوند، تجهیزاتی ساده، ارزان و محسوب می‌شوند.

وی افزود: این شناساگرها می‌توانند بصورت برچسب‌های کوچکی طراحی شوند که بیانی بصری از تاریخچه حرارتی محصول طی نگهداری و توزیع را ارائه دهند.

دکترعمادزاده در خصوص اساس کار این نوع شناساگرها گفت: با استفاده از این شناساگرها مصرف کننده می‌تواند تشخیص دهد که آیا محصول غذایی در یک دمای مرجع مشخص تعریف شده (بحرانی) در حالت گرما یا سرما قرار داده شده است یا خیر.

وی تصریح کرد: موضوع مهم در خصوص این شناساگرها، پیچیدگی آنها و محدود بودن اطلاعات علمی در خصوص نحوه طراحی آنها می‌باشد که در نمونه تولید شده در مؤسسه پژوهشی علوم و صنایع غذایی سیستم رنگی مناسب جهت تولید این نوع شناساگرها طراحی و در بستری از نانوالیاف قرار گرفته است. سیستم طراحی شده قادر است زمانی که دما از ۳۵ درجه سانتیگراد فراتر رود، تغییر رنگی مشخص از خود ظاهر کند.

مجری این طرح پژوهشی با بیان اینکه کارایی شناساگر تولید شده بر روی نمونه پسته طی دوره نگهداری ارزیابی شده است، در مورد اهمیت اقتصادی این دستاورد پژوهشی اظهار کرد: قرارگیری شناساگرهای دما- زمان بر روی بسته بندی، اطلاعات مناسبی را در خصوص نحوه نگهداری محصول در زنجیره تولید تا مصرف به خریدار و یا مراجع نظارتی ارائه می‌کند و سبب ایجاد ارتباطی مناسب میان شرایط محصول و مصرف کننده می‌گردد. استفاده از این شناساگرها به خصوص در مورد محصولات صادراتی کشور که زمانی طولانی‌تر را طی می‌کنند تا به دست مصرف کننده برسند بسیار مفید خواهد بود.

مدیر گروه نانوفناوری مواد غذایی مؤسسه پژوهشی علوم و صنایع غذایی تاکید کرد: بومی سازی دانش فنی تولید این حسگرها که در انحصار کشورهای معدودی بوده، از مزیت‌های این دستاورد پژوهشی به شمار می‌رود؛ مضاف بر اینکه در پژوهش حاضر، از بستر نانولیفی درتولید شناساگر استفاده شده است که در نتیجه زمینه لازم برای افزایش حساسیت آنها فراهم کرده است.

وی با بیان اینکه پیشنهاد اجرای این طرح، برنده گرنت پژوهشی ۱۲ هزار دلاری آکادمی جهانی علوم ( twas ) بوده است، افزود: تولید این شناساگرها در کشور می‌تواند به عنوان تحولی در صنعت بسته بندی محصولات غذایی و دارویی محسوب شود.

در ادامه دکترابراهیم فولادی، مجری طرح حسگرهای کاغذی برای تشخیص آلاینده‌ها و افزودنی‌های غیر مجاز در محصولات غذایی نیز در خصوص این دستاورد پژوهشی بیان کرد: حسگرها با تنوع کاربرد در شاخه‌های مختلف علم و تکنولوژی، جذابیت بالایی برای پژوهشگران در زمینه‌های مختلف علمی را فراهم آورده است.

وی افزود: یک حسگر شیمیایی ابزاری است که اطلاعات شیمیایی اعم از غلظت‌های جزو خاص را به یک سیگنال تجزیه‌ای مفید تبدیل می‌کند که منبع این اطلاعات شیمیایی می‌توانند از واکنش شیمیایی و یا ویژگی فیزیکی سیستم مورد بررسی باشد.

دکترفولادی با اشاره به فعالیت‌های انجام شده در مؤسسه پژوهشی علوم و صنایع غذایی در زمینه حسگرهای کاغذی بیان کرد: این اختراع شامل ساخت حسگری جدید با قابلیت تشخیص سریع به منظور تعیین میزان نیتریت در فرآورده‌های گوشتی براساس روش رنگ سنجی می‌باشد که در آن تغییرات رنگ کاغذ شناساگر (حسگر) نشان دهنده میزان نیتریت در فراورده‌های گوشتی شامل انواع سوسیس است.

وی درخصوص مزایای استفاده از این حسگر اظهار کرد: سریع، آسان و ارزان بودن برای تعیین مقدار نیتریت در فراورده‌های گوشتی مزایای این دستاورد پژوهشی محسوب می‌شود که کمک زیادی به تسهیل در اندازه گیری نیتریت و عمومی سازی تعیین کیفیت محصولات گوشتی می‌کند.

مجری طرح حسگرهای کاغذی تصریح کرد: این طرح از سوی سازمان امور دانشجویان وزارت علوم، تحقیقات و فناوری حمایت شده است که مربوط به دوره فرصت مطالعاتی «نازنین باقری» دانشجوی دکتری شیمی پلیمر دانشگاه مازنداران در مؤسسه پژوهشی علوم و صنایع غذایی انجام شده است.

وی با اشاره به انجام پژوهش دیگر در این زمینه گفت: طراحی حسگر کاغذی به منظور تعیین میزان پروکسید روغن‌های خوراکی از دیگر دستاوردهای مؤسسه پژوهشی علوم و صنایع غذایی به شمار می‌رود که میزان تخریب محصولات روغنی را برای مصرف کننده و پژوهشگران تسهیل می‌کند.

حسگر کاغذی ساخته شده توانایی تغییر رنگ در محدوده حد مجاز روغن‌های مایع و جامد را دارد و در تشخیص مقدار پروکسید در رستوان ها و فست فود ها بکار برده می‌شود.

دکتراسماء وردیان، مجری طرح پژوهشی طراحی بیوسنسور برپایه کریستال مایع برای تشخیص تتراسایکلین در مورد اهمیت این دستاورد پژوهشی گفت: مصرف بی رویه آنتی بیوتیک ها در تولید محصولات دامی و به طبع باقیمانده این مواد در این محصولات می‌تواند منجر به مقاومت آنتی‏بیوتیکی، واکنش‌های آلرژیک، آسیب کبدی و دندانی در انسان شود که علاوه بر آن این مواد بدلیل تخریب باکتری‌های مفید سبب کاهش کیفیت و مقدار محصولات تخمیری نیز می‌شود.

عضو هیأت علمی مؤسسه پژوهشی علوم و صنایع غذایی ادامه داد: با توجه به تحریم‌های اقتصادی و وقت گیر بودن روش‌های سنجش دستگاهی، معرفی بیوسنسوری جدید و بومی جهت سنجش باقیمانده آنتی بیوتیک ها در محصولات غذایی در اولویت‌های اجرایی مؤسسه پژوهشی علوم و صنایع غذایی قرار گرفت.

وی افزود: تشخیص سه گروه آنتی بیوتیک شامل بتالاکتام ها، تتراسایکلین ها و سولفانامیدها در شیر از اهمیت بالایی برخوردار است که برای اولین بار در ایران از طریق طراحی بیوسنسوری بر پایه کریستال مایع در مؤسسه پژوهشی علوم و صنایع غذایی میسر شده است.

دکتروردیان اضافه کرد: کاربرد تکنولوژی کریستال مایع و آپتامرها به عنوان آنتی بادی‌های سنتزی در طراحی بیوسنسورها در جهان برای تشخیص‌های بسیار حساس مورد استفاده قرار می‌گیرند و نمونه تهیه شده در این مؤسسه دارای مزیت حساسیت بالا، سادگی عمل و قابلیت حمل آسان می‌باشد.

همچنین دکتربهروز قرآنی مجری طرح پژوهشی پایش فساد ماهی با استفاده از نانو سنسورهای حساس به pH در این خصوص گفت: در این پروژه تحقیقاتی، نانوحسگرهای تولید شده به روش الکتروریسی طوری در بسته بندی ماهی جاسازی می‌شوند که نسبت به وجود آمین‌های تولید شده در اثر فساد ماهی حساس بوده و در اثر واکنش با آنها رنگ برچسب تعبیه شده بر روی بسته بندی تغییر می‌کند.

مجری این طرح پژوهشی ادامه داد: معمولاً در هنگام شروع فساد ماهی گازهای آمینه منتشر می‌شوند که این گازها سبب افزایش pH ماهی و محیط بسته بندی شده و هر چه غلظت آمین بیشتر شود، تغییر رنگ واضح‌تر خواهد بود؛ بدین ترتیب با استفاده از این نانو حسگرهای حساس به pH می‌توان مراحل تازگی، هشدار جهت مصرف در زمان محدود و همچنین فساد کامل را تشخیص داد.

وی با اشاره به اهداف اجرای طرح پژوهشی پایش فساد ماهی با استفاده از نانوسنسورهای حساس به pH افزود: کیفیت مواد غذایی به لحاظ فساد پذیری در چرخه بسته بندی و توزیع بسیار تغییر پذیر بوده و اغلب با افت همراه است و در نتیجه پایش کیفیت با استفاده از این سنسورها در مراحل بسته بندی، حمل و نقل، انبارداری و توزیع امری ضروری است که می‌تواند اطلاعات کافی و مهمی را برای تعیین بهتر کیفیت محصول و کنترل تا زنجیره توزیع برای همه از جمله مصرف کننده فراهم کند.

عضو هیأت علمی گروه نانو فناوری مواد غذایی اضافه کرد: بدلیل اهمیت موضوع، بررسی‌های مختلفی در خصوص طراحی شناساگرهای فساد در دنیا صورت گرفته و مزیت این دستاورد پژوهشی نسبت به نمونه‌های مشابه استفاده از نانوالیافی است که موجب افزایش سرعت پاسخ دهی در سنسور شده و کارایی آن را برای پایش فساد ماهی افزایش می‌دهد.

دکترقرآنی با اشاره به اینکه محصولات دریایی بخش مهمی از صادرات کشور را به خود اختصاص می‌دهند گفت: استفاده از بسته بندی مناسب و همچنین بکارگیری شناساگرهای مناسبی که بتوانند درخصوص کیفیت محصول اطلاعات لازم را در اختیار مصرف کننده قرار دهند می‌تواند موجب توسعه صادرات این محصولات شود.

ل. س ۴۲/ ل. م ۵۴